System przeciwdziałania przemocy domowej na mocy znowelizowanej Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.

Z dniem 22 czerwca 2023 r. weszła w życie nowelizacja Ustawy o przeciwdziałaniu
przemocy domowej. Zmiany w przepisach, wprowadzone zostały ustawą z dnia
9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 535). – poniżej opisano
najważniejsze zmiany w przepisach. Nazwa Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy
w rodzinie zmieniona na Ustawę o przeciwdziałaniu przemocy domowej pokazuje
kierunek tych zmian. Ustawodawca przede wszystkim chciał uniknąć
stygmatyzowania rodzin, żeby nie wskazywać, że tylko tam dochodzi do aktów
przemocy. Przemoc domowa została na nowo zdefiniowana oraz wskazano wprost
dwie nowe formy w postaci przemocy ekonomicznej oraz tzw. cyberprzemocy:
Przemocą domową jest jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub
zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną,
naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej,
w szczególności:
• narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub
mienia,
• naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym
seksualną,
• powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym,
wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
• ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków
finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności
finansowej – przemoc ekonomiczna,

• istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej
poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za
pomocą środków komunikacji elektronicznej – cyberprzemoc.
Rozszerzono krąg osób określonych jako osoby doznające przemocy domowej.
Przede wszystkim ustawodawca wskazał, że taką osobą może być:
• małżonek, także w przypadku gdy małżeństwo ustało lub zostało
unieważnione, oraz jego wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie,
• wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie,
• rodzeństwo oraz ich wstępni i zstępni oraz ich małżonkowie,
• osoba pozostająca w stosunku przysposobienia i jej małżonek, oraz ich
wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie,
• osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości we wspólnym pożyciu
oraz jej wstępni, zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie,
• osoba wspólnie zamieszkująca i gospodarująca oraz jej wstępni,
zstępni, rodzeństwo i ich małżonkowie,
• osoba pozostająca obecnie lub w przeszłości w trwałej relacji
uczuciowej lub fizycznej, niezależnie od wspólnego zamieszkiwania
i gospodarowania,
• małoletni wobec którego jest stosowana przemoc domowa,
• małoletni będący świadkiem przemocy domowej stosowanej wobec
osób wskazanych w powyższych punktach.
Nowela rozszerza zatem krąg osób objętych ochroną na niezamieszkujących razem
byłych partnerów oraz dzieci będące świadkami przemocy domowej.
Zastąpiono również definicje "członka rodziny" poprzez wprowadzenie definicji
"osoby doznającej przemocy domowej" oraz "osoby stosującej przemoc domową".
Wskazano, że osobą stosującą przemoc jest osoba pełnoletnia, która dopuszcza się
przemocy domowej wobec ww osób wskazanych w art.2 ust. 1 pkt2 Ustawy
o przeciwdziałaniu przemocy domowej.
Po nowelizacji ustawy zespołowi interdyscyplinarnemu przypisano zadania
o charakterze strategicznym, przez które będzie kształtowana lokalna polityka
przeciwdziałania przemocy domowej, natomiast do zadań grup diagnostyczno-

pomocowych będzie należało rozpatrywanie spraw indywidualnych. To niektóre ze
zmian w przepisach dotyczących przeciwdziałaniu przemocy domowej, które 22
czerwca 2023 r. weszły w życie.
Trzeba zaznaczyć, że tylko osobę pełnoletnią można uznać w myśl nowych
przepisów ustawy za osobę stosującą przemoc domową. Osoby stosujące przemoc
domową zobowiązane będą do udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych lub
programach psychologiczno-terapeutycznych, z których będą musiały przedstawić
zaświadczenie o przystąpieniu do takiego programu oraz jego ukończeniu.
W przypadku uporczywego uchylania się od obowiązku uczestniczenia
w programach korekcyjno – edukacyjnych lub programach psychologiczno -
terapeutycznych ustawodawca przewidział karę w postaci ograniczenia wolności albo
grzywny (art. 66c Kodeksu wykroczeń). Jeżeli w trakcie prowadzenia procedury
„Niebieskie Karty” dojdzie do zmiany miejsca zamieszkania osoby doznającej
przemocy domowej czy osoby stosującej tę przemoc, wówczas gminą właściwą do
prowadzenia procedury jest ta, w której zamieszkuje osoba doznająca przemocy
domowej. O wszelkich zmianach miejsca zamieszkania osób uczestniczących
w procedurze „Niebieskie Karty” na bieżąco informują przedstawiciele zespołów
interdyscyplinarnych funkcjonujących w danej gminie. Na uwagę zasługuje jeszcze
jedna regulacja, która wskazuje, że po zakończeniu procedury „Niebieskie Karty”,
grupa diagnostyczno - pomocowa zobowiązana jest do prowadzenia działań
monitorujących stan bezpieczeństwa osób, które doznawały przemocy domowej
w okresie 9 miesięcy od zakończenia procedury.
Wszelkie nowe regulacje prawne zawarte w Ustawie o przeciwdziałaniu
przemocy domowej zostały wprowadzone dla zwiększenia skuteczności
egzekwowania prawa do życia i zdrowia, poszanowania godności osobistej każdego
człowieka oraz w celu zapewnienia wszystkim osobom doznającym przemocy
domowej właściwej i fachowej pomocy ze strony wszystkich instytucji powołanych do
działania na ich rzecz. Kluczowe w zmianie sposobu myślenia o skutkach przemocy
może się też okazać uznanie dziecka będącego jej świadkiem za pokrzywdzonego.
Inna ustawa przygotowana przez Ministerstwo Sprawiedliwości wprowadziła
m.in. nowe narzędzia natychmiastowej izolacji sprawców przemocy domowej - chodzi
o zakaz zbliżania się do pokrzywdzonych, zakaz zbliżania się do miejsca, w którym
pracują, uczą się i zakaz kontaktowania się z nimi, przy czym Policja wciąż będzie
miała obowiązek usuwania sprawców przemocy domowej z miejsca zamieszkania.

Nowela Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy jest obszerna, a jej celem jest
dostosowanie przepisów do obecnych wyzwań. We współczesnym świecie przemoc
domowa jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym. Zakres, wielość form i skutki
natury fizycznej, psychologicznej, zdrowotnej czy ekonomicznej sprawiają, że winno
się ją uznać za zjawisko społeczne szczególnej kategorii. Rozwiązania zawarte
w Ustawie mają na celu ochronę przed przemocą domową oraz poprawę
funkcjonowania systemu przeciwdziałania przemocy na szczeblu centralnym,
regionalnym oraz na szczeblu samorządu terytorialnego.